De Maagd van Antwerpen

Misschien is De Maagd van Antwerpen, het werkje van Brigitte Raskin dat de verenigde Vlaamse uitgevers deze week in de handel brengen om de biografie als literair genre voor het voetlicht te brengen, niet direct hét schoolvoorbeeld van de levensbeschrijving, maar het is een niet onaardig boekje over een tragisch voorval dat tot de verbeelding is blijven spreken.

journalist Marcel Van Nieuwenborg

Over het boek

Zomer 1902. Antwerpen maakt zich op voor de jaarlijkse lichtstoet, en optocht van met elektrisch licht overgoten praalwagens, die de verliching in de toekomst verheerlijkt voor een publiek dat thuis nog met kaarsen en petroleum sukkelt. Ook de maatschappij Leopold is weer van de partij. Van de acht Lichtstoeten in de voorgaande jaren heeft ze er drie gewonnen en de "stoetkampioenen" - want zo worden ze genoemd in de Seefhoek - hebben zch vastberaden voorgenomen om dit jaar opnieuw de hoofdvogel af te schieten. Hun creatie "Sneeuwvlokken. Fantasie op den Winter", met een beeldschone, zeventienjarige kleermaakster uit de Lange Beeldekensstraat als koningin van het ijspaleis, moet en zal de prijs voor de mooiste wagen wegkapen. Maar wat als een sprookje begint, durft wel eens anders af te lopen. Op een boeiende en sfeervolle manier vertelt Brigitte Raskin de waargebeurde historie van het verschrikkelijke lot van ijskoningin Maria S'Heeren.

Fragment

Toen het meisje daar was binnengebracht, was het na tienen. Er werd druk gepraat en gespeculeerd, maar geen mens die wist wie het slachtoffer was.
Ware verhalen zijn sterker dan de verbeelding ze verzint. Hun feiten zijn treffender dan een schrijver kan bedenken. En in de geschiedenis van de verschroeide sneeuwkoningin zijn de details cynischer dan de verteller durft te bekennen. Maar de dokter die in het ziekenhuis het verbrande meisje onder zijn hoede nam, heette nu eenmaal Van Asch.
Hij liet haar naar een operatiezaal brengen en zag meteen hoe hopeloos haar toestand was. "Haal te drinken," zei hij tegen de zusters en die wiste wat dat betekende: water blust de brand en verdrinkt het leven. "Nog even", luidde het doodvonnis en tegen het onrecht dat een mens jong sterft, kan niet in beroep worden gegaan.
Het meisje kwam bij bewustzijn en sprak, vroeg naar de nare geur om zich heen. Daarvan profiteerde de directeur van het ziekenhuis om haar naam en adres te vragen.
"Ik durf mijn naam niet te zeggen," lispelde ze. "Mijn moeder is ziekelijk en kan dit niet verdragen."
Ten slotte zei ze toch dat ze Maria S'Heeren heette en aan de "Lange Beeldekesweg" woonde. 

Recensies

Hans Warren, PZC, 24-04-1992

"Wie de stad Antwerpen een beetje kent, heeft mogelijk de Maagd van Antwerpen wel eens zien staan: een Victorie-achtige vrouwenfiguur met vleugels en twee bliksemschichten in de omhooggestrekte armen. Zij prijkt hoog op een gebouw op de hoek van de Meir en de Veniusstraat. Het is eigenlijk de personificatie van 'Electrica', maar in de volksmond heet ze De Maagd van Antwerpen, wier naam Maria S'Heeren zou hebben geluid. Een moderne legende, maar, zoals het een legende betaamt: er gaat een waargebeurde geschiedenis achter schuil en die wordt door Brigitte Raskin in al haar dramatische gruwelijkheid geschetst." 

Martine Cuyt, Gazet van Antwerpen, 22-04-1992

"Het verhaal van De Maagd van Antwerpen situeert zich in 1902. De stad maakte zich op voor de jaarlijkse Lichtstoet, een optocht met praalwagens als eerbetoon aan de nieuwe God die elektriciteit heet. [...] Het werd een oogverblindende stoet. Maar wat als een sprookje begon, zou voor Maria de Sneeuwkoningin eindigen als een hel. [...] Maria S'Heeren stierf een ellendige dood, als op een brandstapel. Dit gegeven is gekend in Antwerpen, en zowat elke Antwerpenaar kent Maria S'Heeren als de 'maagd van Antwerpen'. En het beeld Electrica op de Inno, op de hoek van de Meir en de Otto Veniusstraat. 
Maar niet iedereen kent nog de oorsprong van de exacte feiten of het hele verhaal. Brigitte Raskin heeft wat destijds in de krant als fait-divers tussen de andere ongelukken en -gevallen stond, verwerkt in een vlot leesbaar boekje." 

Uitgaven

• Brigitte Raskin, De Maagd van Antwerpen, 1992
  32 blz.
  Kritak/Vereniging ter Bevordering van het Vlaamse Leeswezen
• Een herziene versie van De Maagd van Antwerpen verscheen in de verhalenbundel:
  Brigitte Raskin, Afscheid van steen. Het domein van de kindertijd, 1996 Van Halewyck/Balans

Extra's

Het graf van Maria S'Heeren op het Antwerpse Schoonselhof 

Op 14 juli 2004 mocht Brigitte Raskin op de Antwerpse begraafplaats Schoonselhof het gerestaureerde graf van Maria S'Heeren inhuldigen. Het initiatief tot deze restauratie ging uit van Grafzerkje vzw, een vereniging die verwaarloosde graven adopteert om ze van de ondergang te redden. Zo gebeurde ook met het graf van Maria S'Heeren, waarvan Jacques Buermans, de bezieler van Grafzerkje, de concessie overnam. Zie het verhaal van de restauratie op de website van Grafzerkje.
Jacques Buermans, ook funerair gids, geeft rondleidingen op het Schoonselhof en slaat daarbij het graf van Maria S'Heeren nooit over.

Calamiteitskaarten in het Antwerpse Volkskundemuseum

In 2007 organiseerde het Antwerpse Volkskundemuseum de tentoonstelling "Het interessante volk. Van Max Elskamp tot Museum aan de Stroom. 100 jaar dagelijks leven verzameld". Dertien schrijvers mochten uit de collectie van het museum hun lievelingsstuk kiezen en zich erdoor laten inspireren tot een tekst. Leen Huet en Jan Grieten, de curatoren van "Het interessante volk", stelden een gelijknamig boek samen, dat door uitgeverij Bai werd gepubliceerd.
Brigitte Raskin was een van de dertien uitverkoren schrijvers. In haar bijdrage "Calamiteitskaarten" sloot zij aan bij haar verhaal De Maagd van Antwerpen.